Tytuł edycji: „Rodzinna Europa”
Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 roku w Szetejniach na Litwie. Setna rocznica jego urodzin przypada w tym roku w przeddzień objęcia przez Polskę po raz pierwszy prezydencji w Unii Europejskiej – 1 lipca 2011. Czy można byłoby sobie wyobrazić bardziej symboliczną wymowę dat – i wspanialszego patrona tego wydarzenia niż autor „Rodzinnej Europy”?
Najważniejszym wydarzeniem Roku Miłosza jest Festiwal Literacki, który odbędzie się w Krakowie w dniach 9-15 maja. Druga edycja tej imprezy nosi tytuł „Rodzinna Europa” i zgromadzi blisko 130 poetów, pisarzy, tłumaczy i uczonych nie tylko z „Rodzinnej Europy” – Białorusi, Litwy, Polski, Ukrainy, Rosji, Rumunii, Irlandii, Anglii, Włoch, Szwecji, Czech i Turcji – ale także z Chin, Indii, Libanu, Afryki Południowej i Karaibów. W ciągu majowego tygodnia czytać będą krakowskiej publiczności swoje wiersze, uczestniczyć w wielkiej konferencji naukowej i warsztatach tłumaczy, wymieniać poglądy i konfrontować swoje doświadczenia w dyskusjach panelowych i podczas spotkań autorskich.
Ideą przewodnią II Festiwalu Czesława Miłosza jest problematyka wywiedziona z tomu „Rodzinna Europa”: poszukiwanie korzeni, zachowanie tożsamości, przenikanie się i dialog kultur i tradycji. Dzieło Miłosza inspiruje do poruszania rozległego kręgu tematów: od próby duchowego i artystycznego samookreślenia się twórcy, poprzez kluczowe dla XX stulecia doświadczenie wygnania, po spotkanie z innymi językami, kulturami, religiami, budowanie wspólnoty i zachowanie suwerenności. Obecność poetów i pisarzy z całego świata otwiera uniwersalną perspektywę wymiany doświadczeń.
Nasze czasy są okresem masowych i indywidualnych, nie zawsze dobrowolnych, migracji na niespotykaną wcześniej skalę. Doświadczył tego osobiście Czesław Miłosz. Tysiące ludzi, także artyści i poeci, przemieszczają się i osiedlają w innych państwach i na innych kontynentach. W przypadku poetów zmiana miejsca wymusza wybór języka, w jakim tworzą. Są tacy, jak Czesław Miłosz, któremu zwycięstwo zapewniło pozostanie przy swojej „wiernej mowie”, są też inni, którym osiągnięcia umożliwiło podjęcie twórczości w nowym języku. Twórca w nowym środowisku językowym i kulturalnym z jednej strony znajduje się pod wpływem nowych inspiracji, miejscowych tradycji i dorobku kultury, z drugiej – wnosi do niej własne dziedzictwo, doświadczenia, wierzenia, mitologię, tradycję literacką, konwencje artystyczne. Przenikanie się kultur jest jednym z ważniejszych zjawisk współczesnego świata. To szansa wzbogacenia, wzajemnego poznawania się, przezwyciężania stereotypów, uprzedzeń, nacjonalizmów i ksenofobii.
Czesław Miłosz w „Rodzinnej Europie” pisał o krainie swojego dzieciństwa, odciętej żelazną kurtyną od nowoczesnego świata nie tylko z intencją przypomnienia dawnej prowincji. Słowa składające się na tytuł tego tomu mogą ilustrować przemiany świadomości narodowej i rozumienia pojęcia „ojczyzna”. Kiedy poeta przyszedł na świat w zapadłej prowincji Litwy, sto lat temu, należała ona do Europy poprzez dziedzictwo kultury śródziemnomorskiej. Równocześnie należała do feudalnej, dziewiętnastowiecznej struktury carskiej Rosji, konserwującej porządek polityczny i ekonomiczny odległy o lata świetlne od „nowoczesnej” Europy.
A jednak ta Europa była „rodzinna” dla studiującego w wielonarodowym i różnokulturowym Wilnie młodzieńca, który zdawał sobie sprawę, że jego koledzy nazywają je Vilnius, czy też określają „Jerozolimą północy”. Czas dojrzewania i młodości Czesława Miłosza, te kilkanaście lat między maturą a decyzją o pozostaniu na emigracji w 1951 roku, zmieniły nie tylko znaczenie słowa „Europa”, zmieniły również sens międzyludzkich więzi. Rewolucja rosyjska, faszyzm, stalinizm, komunizm, Holocaust, gułagi, przesiedlenia związane z przesunięciami granic, śmierć milionów cywilów – Miłosz był świadkiem wydarzeń, które odmieniły oblicze świata i przez długie twórcze lata dawał literackie świadectwo tym zmianom.
W sto lat od narodzin Czesława Miłosza uczestniczyć będziemy w historycznym momencie objęcia przez Polskę prezydencji w Unii Europejskiej. Ten symboliczny zbieg dat: narodzin wielkiego poety i triumfu wolności Polski – niech będzie dla świętujących zobowiązaniem do pamiętania o ludziach, dla których słowo „ojczyzna” kojarzy się raczej z określeniami „obcość”, „zniewolenie”, „emigracja”, „dyskryminacja”, „ubóstwo”, niż z radością bycia w domu. Wielkość dzieła i mądrość autora niech pozwolą uczestniczyć z miłością w przemianach naszego świata.
Jerzy Illg
Dyrektor Programowy Festiwalu
Goście:
-
Jerzy Jarzębski
-
Hanna Gosk
-
Józef Olejniczak
-
Jacek Bolewski SJ
-
Anna Czabanowska-Wróbel
-
Tomasz Garbol
-
Stanisław Bereś
-
Dorota Wojda
-
Maria Delaperrière
-
Matthias Freise
-
Kris Van Heuckelom
-
Adam Dziadek
-
Tomasz Bilczewski
-
Andrzej Nowak
-
Timothy Garton Ash
-
Clare Cavanagh
-
Jan Andrzej Kłoczowski OP
-
Krzysztof Krasuski
-
Nilüfer Göle
-
Grzegorz Przebinda
-
Krzysztof Michalski
-
Wojciech Kudyba
-
Krzysztof Ćwikliński
-
Algis Kalėda
-
Michał Kłosiński
-
Liam O Flynn
-
Edward Hirsch
-
Lars Gustafsson
-
Natalia Gorbaniewska
-
Stanley Bill
-
György (George) Gömöri
-
Jacek Podsiadło
-
Nuala Ní Dhomhnaill
-
Egidijus Aleksandravičius
-
Marek Zaleski
-
Ireneusz Kania
-
Nina Taylor-Terlecka
-
Tadeusz Sławek
-
Andrzej Mencwel
-
Aleksander Fiut
-
Oleg Czuchoncew
-
Agnieszka Morstin-Popławska
-
Stefan Chwin
-
Łukasz Tischner
-
Teresa Walas
-
Artur Rosman
-
Julia Hartwig
-
Francesco M. Cataluccio
-
Thomas Pavel
-
Zofia Zarębianka
-
Lidia Wiśniewska
-
Radosław Wiśniewski
-
Kinga Dunin
-
Janusz Anderman
-
Przemysław Czapliński
-
Bernadetta Darska
-
Paweł Dunin-Wąsowicz
-
Grzegorz Jankowicz
-
Piotr Śliwiński
-
Sylwia Chutnik
-
Andrzej Sosnowski
-
Dariusz Suska
-
Marta Podgórnik
-
Tadeusz Dąbrowski
-
Krzysztof Koehler
-
Edward Pasewicz
-
Christoper Reid
-
Un Ko
-
Jacek Podsiadło
-
Aharon Shabtai
-
Jiří Gruša
-
Andrzej Wat
-
Seamus Heaney
-
Hans Magnus Enzensberger
-
Anna Piwkowska
-
Bronisław Maj
-
Dubravka Ugrešić
-
Andrzej Jagodziński
-
Jerzy Jarniewicz
-
Ramin Jahanbegloo
-
Bogdan Tosza
-
Siergiej Adamowicz Kowaliow
-
Wojciech Bonowicz
-
Jacek Baluch
-
Ołeh Łyszeha
-
Michał Sobelman
-
Adam Michnik
-
Barbara Stelmaszczyk
-
Jarosław Fazan
-
Adonis
-
Bei Dao
-
Adam Zagajewski
-
Derek Walcott
-
Tomasz Różycki
-
Tomáš Halík
-
John Gray
-
Mateusz Werner
-
Jerzy Szymik
-
Helen Vendler
-
Tomas Venclova
-
Zadie Smith
-
Andrej Chadanowicz
-
Aśok Wadźpeji
-
Ryszard Krynicki
-
Krzysztof Zajas
-
Marta Wyka
-
Marian Stala
-
Luigi Marinelli
-
Robert Faggen
-
Jane Hirshfield
-
Jerzy Illg
-
Wisława Szymborska
-
Henryk Siewierski
-
Magda Heydel
-
Zdzisław Łapiński
-
Tadeusz Lubelski
-
Andrzej Franaszek
-
Jarosław Płuciennik
-
Irena Grudzińska-Gross