Elżbieta Zechenter-Spławińska

Poetka, tłumaczka, prozaiczka.

Urodziła się 17 lipca 1935 roku w Krakowie. Córka poety, publicysty i satyryka Witolda Zechentera (wnuczka Edmunda Zechentera, nowelisty i dziennikarza). Ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Doktor nauk humanistycznych.

Debiutowała fraszką w „Sztandarze Młodych” w 1955 roku. Publikowała wiersze m.in. w czasopismach „Życie Literackie”, „Odgłosy”, „Poezja”, „Kultura”, „Literatura”, „Oficyna Poetów i Malarzy” (Londyn), „Dekada Literacka”, „Kraków”, „Sycyna”, „Twórczość” oraz w periodykach dla dzieci : „Świerszczyk”, „Króliczek” i innych. Poezje autorki zamieszczone zostały w almanachach: Rzecz poetycka: młodzi (Wydawnictwo Łódzkie, 1958), Almanach młodych (Wydawnictwo Literackie, 1964), Czy mały realizm? (Iskry, 1967) i innych. Wiersze publikowane były w wielu antologiach, m.in.: Tatry w poezji i sztuce polskiej (Wydawnictwo Literackie, 1975), Ja i ty (Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1982), W imię miłości (Oficyna Wydawnicza ADAM, 1995), „A jeśli miłość – co to jest takiego”. Antologia poezji miłosnej (Książnica, 1999), w antologiach wierszy dla dzieci Szedł czarodziej (KAW, 1986), Wybór wierszy okolicznościowych dla klas I-III (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990), Dlaczego zając? Wiersze poetów krakowskich o dzieciach i dla dzieci (Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006), a także w antologiach obcojęzycznych: Polonaise erotique. Thema mit Variationen für männliche und weibliche Stimmen (S. Fischer Verlag, 1968), Światło w chmurach (Oficyna Konfraterni Poetów, 1997, węg.)

Wiersze przekładane były na języki obce: węgierski, angielski, niemiecki, rosyjski i czeski, turecki (tłumaczyli: Galambos Csaba, Lusia Slomkowski, Karl Dedecius, Leonard Kondraszenko, Otto F. Babler, Václav Burian, Grażyna Zając).

Jest autorką libretta poetyckiego do opery rockowej Orfea z muzyką Marka Sarta oraz tekstów piosenek i ballad wykonywanych m.in. przez Wawele, aktorów kabaretów Loch Camelot, Piwnicy pod Baranami i innych.

W latach 1972–1976 była kierownikiem literackim Państwowego Teatru Lalek Rabcio w Rabce-Zdroju, a w latach 1978–1987 – Studia Filmów Animowanych w Krakowie.

Przez 25 lat, do października 2022 roku, była w składzie jury nagrody Krakowska Książka Miesiąca.

Od 1990–2020 prowadziła warsztaty z grupą literacką Sylaba w Centrum Młodzieży i Ośrodku im. C.K. Norwida w latach 1990–2020.

W latach 1995–2011 była opiekunką Koła Literackiego w Centrum Młodzieży im. dr. Henryka Jordana.

Odznaczona Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz odznaką Honoris Gratia w uznaniu zasług dla Krakowa i jego mieszkańców.

Publikacje książkowe:

Poezje:

Epitafium dla biedronki (Wydawnictwo Literackie, 1962)

Zazdrośćmy szarotkom (Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1968)

Wyprowadzenie z sadu (Wydawnictwo Literackie, 1968)

Powtórka z miłości (Wydawnictwo Literackie, 1974)

Okna niepokoju (Wydawnictwo Literackie, 1977)

Ósma góra (Wydawnictwo Literackie, 1979)

Granica szczerości (Wydawnictwo Literackie, 1981)

Piosenka idzie do przedszkola (Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,1983)

Wiersze wybrane (Wydawnictwo Literackie, 1986)

Na łowiskach świata. Wiersze 1981–1991 (Wydawnictwo Miniatura, 1992)

Powrót do ballad i romansów. Poezje i teksty ballad (Oficyna Konfraterni Poetów, 1993)

Czapka niewidka (Baran i Suszczyński, 1996)

Miniatury prozą poetycką, w: Janina Garścia 6 ekspresyjnych miniatur na fortepian. Op. 74 (Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997)

Miniatury prozą poetycką dla dzieci, w: Janina Garścia Bajki – kołysanki na fortepian (Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999)

Wiersze dla dzieci, w: Janina Garścia Muzyczne ABC przy fortepianie (Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2000)

Gdy mandarynki miały jeszcze pestki (Wydawnictwo Plus, 2001)

Pod gwiaździstym niebem (Wydawnictwo Literackie, 2004)

Grudka soli pod powieką, wstęp: Wojciech Ligęza (seria Poeci Krakowa) (Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie, 2008)

Notatki i sny (Krakowska Biblioteka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, 2015)

Kot Moniki (Krakowska Biblioteka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, 2019)

Proza:

Ten nieznośny koń na biegunach, opowiadanie dla dzieci (KAW 1976)

Zaginął pies, powieść dla nastolatków (Wydawnictwo Literackie, 1987)

Ilustrowany leksykon dla najmłodszych, współaut.: Ewa Stadtmuller (Ryszard Kluszczyński, 1997)

Szansa, powieść (Baran i Suszczyński, 2000)

Opowieści pod psem, dla dzieci (Wydawnictwo Skrzat, 2001)

Zapamiętane (Austeria, 2022) (Są to wspomnienia dotyczące Kazimiery Treterowej, Ewy Żarneckiej-Biały, Wisławy Szymborskiej, Miry Jaworczakowej, Macieja Słomczyńskiego, Marty Stebnickiej i Wiktora Golde’go)

Dramat:

O małym cyrku i wielkiej przyjaźni i inne utwory sceniczne dla dzieci, Scena Ludowa, 1983

Przekłady:

Przepowiednie czasu twego. Antologia współczesnej poezji węgierskiej, przekład niektórych tekstów (Wydawnictwo Literackie, 1985)

Prapremiery teatralne:

Szanujmy Marynie, czyli nocne z duchami rozmowy, Kawiarnia Literacka, 1976 (wraz z Joanną Kulmową, Marcinem Wolskim, Janem Zalewskim)

O małym cyrku i wielkiej przyjaźni, Teatr Lalki i Maski „Groteska”, 1977

Prapremiery sztuk teatralnych, w których zamieszczono teksty autorki:

Nikt nie jest wolny od mówienia bredni, monodram Marty Stebnickiej, adaptacja sceniczna fragmentów Prób Michaela de Montaigne’a, Piwnica pod Baranami, 1971 (teksty ballad)

Jan August Kisielewski, Karykatury, Teatr im. Juliusza Słowackiego, 1974 (teksty ballad)

Pierre-Jean de Béranger, Teoria śmiechu, Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, 1975 (przekład ballad Bérangera)

Tove Jansson Maciupek z krainy Muminków, Teatr Lalki i Maski „Groteska” w Krakowie, 1978 (teksty piosenek i dialogi)

Hans Christian Andersen Nowe szaty króla, Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, Scena Duża, 1980 (teksty piosenek)

Pierre-Jean de Béranger Piosenki przed trybunałem, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu, 1993 (przekłady piosenek Bérangera wraz z Leszkiem Długoszem, Janem Przyborą i klasykami – Władysławem Syrokomlą, Cyprianem Kamilem Norwidem)

Adaptacja:

Lewis Carroll Alicja w Krainie Czarów (tłum. M. Słomczyński) – Teatr Lalek w Rabce-Zdroju, 1974

Scenariusze filmowe:

Małe pranie, film krótkometrażowy, Studio Filmów Animowanych w Krakowie, 1978

TAK, film krótkometrażowy, Studio Filmów Animowanych w Krakowie, 1979

Droga, film krótkometrażowy, Studio Filmów Animowanych w Krakowie, 1980

Gabinet śmiechu, Studio Filmów Animowanych w Krakowie, 1981

Opracowania:

Witold Zechenter Rozmowa z sobą [Elżbieta Zechenter-Spławińska] (Księgarnia Akademicka, 1993)

Almanach. Grupa literacka Sylaba, pierwszy almanach grupy literackiej Sylaba przy Ośrodku Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, utwory z lat 1980–1995 [wybór, opracowanie, noty biograficzne i wstęp: Elżbieta Zechenter-Spławińska] ( wyd. Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, 1995)

Pokój 318, antologia, wybór wierszy powstałych podczas warsztatów prowadzonych przez Elżbietę Zechenter-Spławińską w Centrum Młodzieży im. dr. Henryka Jordana oraz wybór grafik i rysunków, redakcja wraz z Leną Ciepły (wyd. Centrum Młodzieży im. dr. Henryka Jordana, 1995); kolejne tomiki ukazywały się w latach: 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001 [od 1997: Nie-pokój 318]

Almanach 2. Grupa literacka Sylaba, drugi almanach grupy literackiej Sylaba przy Ośrodku Kultury im. Cypriana Kamila Norwida w Krakowie, utwory z lat 1995–1999 [wybór, opracowanie, noty biograficzne, wstęp: Elżbieta Zechenter-Spławińska] (wyd. Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, 2000)

„Był kiedyś piękny świat…” Wspomnienie o moim Ojcu, w: „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie” (2004)

Witold Zechenter Uśmiechnij się, wybór fraszek, pastiszów i parodii literackich (Vis-à-vis Etiuda, 2004)

SYmptomy LApidaria Barbaryzmy, trzeci almanach grupy literackiej Sylaba przy Ośrodku Kultury im. Cypriana Kamila Norwida w Krakowie [wstęp: Elżbieta Zechenter-Spławińska, wybór tekstów i opracowanie wraz z Cezarym Zalewskim] (wyd. Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, 2005)

Elżbieta Zechenter-Spławińska Tort malinowy. Witold Zechenter po latach, wybór felietonów filmowych i radiowych, wybór wierszy lirycznych i fraszek, rozmowy o Ojcu (mówią: Wisława Szymborska, Stanisław Czarniecki, Henryk Markiewicz, Włodzimierz Maciąg, Jerzy Korczak i Jan Pieszczachowicz), dwa wspomnienia: Ojciec, jakiego pamiętam i Ojciec, jakiego nie znałam (Wydawnictwo Jagiellonia, 2007)

Ważniejsze teksty o twórczości autorki:

Adam Włodek Elżuni do sztambucha (wstęp do Wierszy wybranych) (Wydawnictwo Literackie, 1986)

Piotr Kuncewicz Poezja polska od 1956, t. 3. (BGW, 1993)

Regina Lubas-Bartoszyńska Dwa ostatnie tomiki Elżbiety Zechenter-Spławińskiej, w: Szkice o poezji polskiej i francuskiej (Wydawnictwo Naukowe WSP, 1995)

Ważniejsze recenzje:

J. Kwiatkowski Miniatury i wycinanki, „Życie Literackie” 1962, nr 24

J. Grom Sympatyczna poetka krakowska, „Kultura” 1969, nr 11

T. Stefańczyk „Czytelnikowskie” tomiki, „Nowe Książki” 1969, nr 20

M. Chrzanowski Erotyki Elżbiety Zechenter, „Nowe Książki” 1975, nr 19

H. Siewierski 4 x liryka, „Życie Literackie” 1975, nr 19

S. Stabro Amor i psyche. O poezji Elżbiety Zechenter-Spławińskiej, „Magazyn Kulturalny“ 1979, nr 2

S. Jurkowski Dwa małe wybory, „Literatura” 1987, nr 5

B. Kowszewicz Deklaracja optymistyczna, „Poezja” 1987, nr 10

W. Natanson Wiersze sceptycznej krakowianki, „Nowe Książki” 1987, nr 1

W. Próchnicki Wiersz jako odczucie, „Pismo Literacko-Artystyczne” 1987, nr 7/9

E. Zaleska W kręgu rodziny, „Nowe Książki” 1988, nr 4

K. Lisowski Co przypadkowe jest konieczne, „Dekada Literacka” 1996, nr 9

H. Zaworska Nie wszyscy muszą mnie kochać, „Literatura” 1997, nr 1

W. Maciąg Jaką mamy szansę?, „Dekada Literacka” 2001, nr 7/8

I. Iwasiów Przez wiersze, „Nowe Książki” 2004, nr 12

H. Zaworska Kropla po kropelce, „Polityka” 2004 [rec. na portalu „Polityka” z tomiku Pod gwiaździstym niebem]

Parę słów od siebie:

Kiedyś lubiłam wędrować po Gorcach – dziś nie straciłam tej pasji, choć uprawiam spacerowanie po górach w umiarkowanych dawkach. Utrzymuję kontakt z moimi „warsztatowymi dziećmi”, choć już nie spotykamy się regularnie. Interesuje mnie czym się zajmują, jak się wybijają na dorosłe, samodzielne pisanie. Lubię pisać piosenki i poetyckie ballady. Stale współpracuję z Jankiem Wojdakiem i jego Wawelami, a także z artystami z kabaretów Piwnica pod Baranami i Loch Camelot.